Dược Phẩm Vậng Yếu

Vào cửa Hiên, Kỳ mà không biết tính dược thì có khác chi đi đêm không đèn, xưa vua Thần nông chia làm ba phẩm loại gồm 365 vị, đấy là công lao của bậc thánh nhân không ngại khó khăn giúp đời rộng rãi. Tôi hạng tài hèn, xem vào sách ấy có chỗ phải hoang mang nhiều ngả, tự nghĩ nhiều mà không rõ sao bằng ít mà tinh, nhân tham khảo các sách Chân châu nang của Trương Khiết Cổ (Kim) chỉ bàn có 100 vị, sách thuốc tùy thân của Đan Khê có 72 vị, lại thêm bớt vào (vị phụ không kể) chia làm 5 tập quy thuộc với ngũ hành. Trộm nghĩ, nghề làm thuốc cũng như dùng binh, thầy thuốc ví như ông tướng, nếu tướng không hiểu binh lính thì làm sao mà lãnh đạo binh lính, chiến thắng được giặc; thầy thuốc không biết tính dược thì lấy gì để giúp ích cho người. Nhà binh, lấy 5 phương trước, sau, phải, trái và chính giữa làm cơ chuyển cho sự chuyển vận ứng tiếp của kỳ binh và chích binh, nhà y lấy ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ có ý nghĩa găng hại, kế thừa và chế ước lẫn nhau, nhà binh lấy địch tình, lấy tình hình chiến đấu làm tư liệu nghiên cứu, nhà y lấy chứng trạng biểu lý, hư thực làm then chốt để biện chứng, cho nên người giỏi dùng binh thì ứng biến vô cùng đối với các thế: phương, viên, khúc, trực (vuông, tròn, cong, ngay), người giỏi nghề thuốc thì thi thố với bệnh tật khôn lường bằng những thuốc tính ôn, lương, hàn, nhiệt (ấm, mát, lạnh, nóng).
Tập sách này biên ra có 150 vị, đều căn cứ vào khí vị và công năng mà xếp loại theo ngũ hành, mỗi loại có 30 vị, như thế không những tiện cho việc nghiên cứu mà còn quy nạp tất cả tính vị ưa nhau vào 1 loại, nhan đề là “DƯỢC PHẨM VẬNG YẾU” vì thích nó ở chỗ gọn gàng, đi đâu cũng dễ mang theo, cách tìm cũng nhanh chóng, cho nên tôi cho nó là một cây vàng trong tay áo vậy.

LÊ HỮU TRÁC
Biệt hiệu Hải Thượng Lãn Ông